Nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha và ký ức một thời ngân hàng

Chúng tôi với chị Hiền không quá thân, dù công việc luôn cần tới nhau. Hồi ấy, chị mặt tròn, mắt sáng và hay cười, sắc sảo nên đồng nghiệp gọi đùa “Hiền hổ”. Ngân hàng vốn đông đàn bà, mà trong giới công chức thì phụ nữ là phần “đặc trưng” nhất: bối rối trước cấp trên, lanh lẹ nhưng dễ tản mạn với đồng nghiệp. Vậy mà ở chị Hiền, chất công chức lại rất ít, có lẽ vì chị là vợ của một người chỉn chu, lương thiện, làm thơ rồi làm nhạc: anh Nguyễn Thụy Kha. Anh Kha còn là một tửu đồ hiếm gặp: uống rượu vừa tinh tế trầm ổn, vừa nồng nhiệt lãng mạn. Sau này, dù đã quen với những cuộc rượu của giới văn nghệ Hà Nội, thỉnh thoảng tôi vẫn rùng mình khi song ẩm với anh. Anh chiều bạn, bạn chiều anh, những trận uống dài qua trưa tới chiều; đôi khi đọc thơ, nhưng nhiều nhất vẫn là hát. Gần giống như chị Hiền, tôi yêu thơ anh Kha hơn nhạc, dù trí nhớ giai điệu của anh – cả nhạc ta lẫn Tây – thuộc loại “thiên hạ vô đối”. Chính cái trí nhớ siêu xuất ấy giữ anh nếp đúng hẹn với vợ: đang vui, anh nhìn đồng hồ “Hiền đang chờ cơm”, chẳng bạn nào dám nài. Đàn ông thương vợ chân thành vốn đáng trọng. Cứ thế, thời gian như một lần ngoái đầu.

Ký ức về chị Hiền và người nhạc sĩ trong đời thường

Mãi sau, khi vô tình-định mệnh đưa mình thành người viết chuyên nghiệp, tôi mới giản dị hiểu: vợ của một nghệ sĩ có tài hiếm ai “bình thường” theo nghĩa thường nhật. Lần đầu chị Hiền rủ tôi đi ăn trưa là vì chị có một cái nhìn khác thường: “Mày là một thằng có vẻ tinh miệng”. Thời hậu bao cấp, sau nhiều đận lang thang, tôi mới chính thức vào ngân hàng; tiền vừa đổi, bữa trưa cũng đổi – béo và màu mỡ hơn. Trước đó, bữa trưa công chức hao hao giống nhau, khô khan đều đặn như cặp lồng. Khi thời thế đổi thay, ngân hàng giàu lên, lương thưởng tăng, chị Hiền giống tôi – thích những quán cháo lòng Lò Sũ, gánh cơm Hàng Bè của bà May, nơi nườm nượp dân phố cổ sành miệng. Quán cơm nay đã thất truyền. Bây giờ chị Hiền ít xuống phố; có thể chưa kịp biết Hà Nội hụt hẫng đi nhiều thứ: quán cơm máy lạnh văn phòng “mơ niu” khó nuốt y chang nhau mọc nhan nhản; đáng thương cho đám áo trắng cổ cồn ngồi công sở – những đồng nghiệp một thời của chúng tôi.

Nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha nhận Giải thưởng Nhà nước năm 2022Nhà thơ, nhạc sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Thụy Kha nhận Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật năm 2022. Ảnh: NGUYỄN HẢI

“Tiếng hát của ngành” và những khúc ca nghề nghiệp

Khi phú quý, người ta chợt khát khao lễ nghĩa; lạnh lùng nhà băng cũng vậy. Có lẽ vì thế, một năm nọ, ngân hàng trân trọng mời nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha dàn dựng các vòng thi “Tiếng hát của ngành”. Tôi hay trốn tập chiều nên chẳng nhớ chị Hiền có hát không, chỉ nhớ dàn đồng ca mấy chục người phẳng phiu đồng phục, xếp đội hình bướm hai hàng cao thấp; phía trước là dàn múa nón – đa phần nữ quan chức – vừa cầm nón vừa miễn cưỡng hát. Hình như có lần tập thử, chị Hiền bị xếp làm con bướm đứng gần cuối; hôm công diễn chính thức thì không thấy nữa, chắc chị không thích. Anh Kha tổng đạo diễn “mát tay”, giải vàng, giải bạc thu về cả rổ. Ngoài chỉ đạo nghệ thuật, anh Kha sáng tác nhiều bản ngành ca; khét tiếng nhất hình như là “Chiếc xe chở tiền”. Rồi còn một bài tôi quên đầu đề, ca từ mang giọng lục bát do anh phổ nhạc, với điệp khúc “Ngân hàng Công Thương.. í… a… thương ơi là thương”. Tôi trêu chị Hiền: có bao giờ anh Kha ở nhà hát những bài ấy cho chị nghe không? Chị tủm tỉm buông bát cháo lòng, mắt phảng phất ươn ướt. Cơm áo đâu đùa với khách thơ. Thảo nào anh Kha yêu chị nhiều thế.

Nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha xúc động hát về đồng đội## Nhà thơ, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha xúc động hát về đồng đội. Ảnh: QUANG THANH

Một buổi chiều và bí mật tên thật

Cuối đông thập niên chín mươi, tôi và anh Kha liêu xiêu ngồi quán thì chị Hiền gọi anh về ăn chiều. Anh bảo đang uống dở với thằng Nguyễn Việt Hà. Chị hỏi: “Có phải cái thằng viết ‘Cơ hội của Chúa’ không, em thích. Nếu thế thì bảo nó về ăn cùng.” Gặp tôi, chị ngớ người; chị cũng như nhiều đồng nghiệp ngân hàng chỉ biết tên thật của tôi. Anh Kha nghĩ chị em thân thế, nên chẳng bao giờ nhắc. Chị Hiền cười: “Nó viết được văn thì em đâu có ngạc nhiên. Chỉ bực là hai chị em sát sạt ngồi cạnh nhau mà nó giấu như mèo giấu…”. Tôi đùa, cơ quan mình chỉ yêu tiền, văn chương phù phiếm có đâu gì đáng kể. Chúa ơi, vậy mà đã bao năm trôi qua.

Những lần ốm và thơ tình tim tím trong nhà

Thời gian lông bông đưa đẩy, tôi và anh Kha ít gặp. Một lần, anh rủ tôi qua Tràng Thi – chỗ công ty anh làm sếp – uống một chai Vodka 93 độ. Tàn bữa, anh khe khẽ thở dài: “Chị mày ốm lắm.” Tôi không hỏi thêm, chỉ lặng lẽ cụng ly, vì cái tật sợ đi thăm người ốm. Anh hơi ngẩng tay, nuốt cả một ly Vodka – với nồng độ ấy thường phải pha loãng. Ly rượu nặng đè lưng anh chúi xuống. Trên đời này, chẳng ai vất vả hơn thi sĩ. Hình như đó là lần chị Hiền đầu tiên ốm nặng; còn những lần sau thì kể làm gì. Lửng lơ, tôi nhớ đoạn thơ anh đâu đó:

Không bao giờ còn tuyệt vọng nữa em.
Sao khao khát cứ làm anh muốn khóc.
Anh biết mình chẳng khi nào lẻ độc.
Khi tình yêu vẫn tim tím trong nhà.

Liệu đây có phải khổ thơ khai bút anh tặng chị dịp Tết con mèo năm chín chín? Những câu trong muôn ngàn câu của một người đàn ông nồng nàn yêu vợ. Và của một gã nhà thơ khốn khổ, đã từng xót xa thú nhận: “Tôi lánh nạn cô đơn vào em”.

Kết nối với báo chí và lời hẹn không bao giờ trễ

Nhà thơ, nhạc sĩ, nhà nghiên cứu âm nhạc Nguyễn Thụy Kha là cộng tác viên thân thiết của Báo Quân đội nhân dân nói chung, ấn phẩm Quân đội nhân dân Cuối tuần nói riêng. Ông có thơ lần đầu in báo là trên Báo Quân đội nhân dân Cuối tuần vào tháng 5-1974. Nhiều năm nay, nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha cộng tác với Báo qua những bài viết ấn tượng, sâu sắc, nhất là về các nhân vật và vấn đề của âm nhạc Việt Nam. Ông luôn dành cho Báo Quân đội nhân dân tình cảm đặc biệt, chưa khi nào từ chối hay sai hẹn mà như ông từng nói: “Báo Quân đội nhân dân đã gọi là tôi “Có!”.

Kết luận

Ký ức về chị Hiền và nhạc sĩ Nguyễn Thụy Kha là những mảnh ghép đời thường: bữa cơm chờ nhau, cuộc rượu dài, tiếng hát ngành, câu thơ tím trong nhà. Trong thế giới ngân hàng tưởng toàn con số, hóa ra âm nhạc và tình yêu lại âm thầm giữ nhịp người. Và giữa những đổi thay của Hà Nội, yêu thương chân thành vẫn là điều làm ta ngoái đầu, mỉm cười, nhớ mãi.